2018, ακρυλικό σε μουσαμά, 4 έργα, 120 x 240 εκ. το καθένα, συλλογή του καλλιτέχνη
1968
Το 1968 έγινα δεκατεσσάρων χρονών και μπήκα σ’ αυτήν την ιδιαίτερη περίοδο της ζωής μας, την εφηβεία.
Τον Φεβρουάριο πέθανε ο πατέρας μου. Ακόμα είναι η χρονιά που αποφάσισα να γίνω ζωγράφος, με ό,τι αυτό συνεπάγεται.
Αυτά εν συντομία συνέβησαν στη ζωή μου τότε.
Φυσικά, πέρα από εμένα υπήρχε ο κόσμος. Θυμάμαι κάποια από τα γεγονότα που συνέβησαν τότε, όπως τη δολοφονία του Ρόμπερτ Κέννεντυ,
τον Μάη στο Παρίσι, την εισβολή στην Πράγα.
Από κει και πέρα, το τι θυμάμαι πραγματικά και τι έχω κατασκευάσει στη μνήμη μου είναι κάτι που δεν το ξέρω.
Το νερό έβραζε δυνατά µέσα στο καζάνι της δεκαετίας του ’60, µα το βαρύ καπάκι του δεν άντεξε στη δύναµη που απελευθερώθηκε το1968.
Μια θύελλα σάρωσε την οικουµένη το 1968. Έτσι αρχίζει ο Tariq Ali το κείµενό του Έφοδος στον Ουρανό, και θύελλα ήτανε.
Ο πόλεµος στο Βιετνάµ ήταν η αφορµή για να γεννηθεί ένα τεράστιο φοιτητικό κίνηµα όχι µόνο στην Αµερική αλλά σχεδόν παντού.
Φωτογραφίες από τον πόλεµο, όπως του Eddie Adams, και από τις σφαγές ολόκληρων χωριών, όπως του Ha My, του Phong Nhi και του Phong Nhat, έκαναν τον γύρο του κόσµου ξεσηκώνοντας µεγάλες αντιδράσεις και διαδηλώσεις. Στην Αµερική οι διαδηλώσεις πήραν µεγάλες διαστάσεις, µε αποκορύφωµα την άρνηση κατάταξης στον στρατό µε τη δηµόσια καύση των προσκλητηρίων.
Το κίνηµα για τα ανθρώπινα δικαιώµατα στην Αµερική απόκτησε µεγάλη δύναµη και στις 4 Απριλίου δολοφονήθηκε ο Martin Luther King.
Τον Μάιο το Παρίσι βρισκόταν σε κατάσταση εκτός ελέγχου από την κυβέρνηση, µε 11.000.000 εργάτες να απεργούν στη Γαλλία.
Την Τετάρτη 2 Οκτωβρίου στο Μεξικό η κυβέρνηση δολοφόνησε 300-400 διαδηλωτές στην προσπάθειά της να καταστείλει το φοιτητικό κίνηµα, του οποίου η δράση είχε πάρει πολύ µεγάλες κοινωνικές διαστάσεις.
Είναι η εποχή της σεξουαλικής και κοινωνικής απελευθέρωσης, του γυναικείου κινήµατος, της αισιοδοξίας ότι ο κόσµος µπορεί να αλλάξει· είναι η εποχή που η Σοβιετική Ένωση χάνει την επιρροή της στη νέα γενιά ως εκφραστής της αριστεράς.
Ακόµα, µε το πέταγµα του καπακιού πολλές ιδέες άρχισαν να ολοκληρώνονται στον κινηµατογράφο, στο θέατρο, και οι εικαστικές τέχνες αυτοπροσδιορίζονται ξανά µε πρωτόγνωρους τρόπους.
Ως κεντρικό γεγονός του 1968 ο παρισινός Μάης φυσικά ηττήθηκε πολιτικά αλλά όχι πολιτιστικά, µιας και το στίγµα που άφησε επηρέασε ένα πολύ µεγάλο κοµµάτι των ιδεών και των τεχνών. Εδώ όµως είχαµε δικτατορία.
Το έργο
Κάθε ώρα είναι ένα τετράγωνο 3×3 εκ. Το χρώµα που κάθε τετράγωνο εµπεριέχει δείχνει τη θερµοκρασία αυτής της ώρας.
Τα 24 τετράγωνα σε οριζόντια σειρά είναι µια µέρα. Ο κάθε µήνας –ανάλογα µε τις ηµέρες που τον αποτελούν– έχει και τις
αντίστοιχες οριζόντιες γραµµές.
Το 1968 η χαµηλότερη θερµοκρασία ήταν -4 και η υψηλότερη 37 βαθµοί Κελσίου. Έφτιαξα 41 διαφορετικά χρώµατα,
από το µπλε, που είναι το πιο ψυχρό, στο θερµό κόκκινο. Κάθε χρώµα αντιστοιχεί σε έναν βαθµό, και τo 0οC είναι το άσπρο.
Το έργο αυτό σχετίζεται µε ένα άλλο έργο που έκανα το 1997-8, το Μέρες και Νύχτες στο Γιορκ, όπου έδειχνα το σχήµα που έχει ο ουρανός αν αναπτύξουµε τις ώρες ανατολής και δύσης του ήλιου σε όλη τη διάρκεια του έτους φτιάχνοντας µια εικόνα.
Αυτά τα δύο έργα ανήκουν στον ζωγραφικό χώρο της τοπιογραφίας, γιατί στην πραγµατικότητα το πρώτο µας δείχνει τον ουρανό
και το δεύτερο ένα στοιχείο της ατµόσφαιρας (µε την οποία τόσο πολύ ασχολήθηκαν οι ιµπρεσιονιστές), τη θερµοκρασία.
Βέβαια είναι τοπία που δεν φαίνονται, µα η ζωγραφική είναι η κατεξοχήν τέχνη που µας αποκαλύπτει αυτά που δεν φαίνονται.
Για να φτιάξω το Η Θερµοκρασία ανά Ώρα το 1968 στην Αθήνα, έπρεπε να βρω το αντίστοιχο αρχείο και ψάχνοντας σκόνταψα.
Τα αρχεία που βρήκα κατέγραφαν τη θερµοκρασία ανά τρεις ώρες.
Είχα απογοητευτεί όταν συµπτωµατικά σε µια κουβέντα η Αθηνά Αζίνα µου είπε να ρωτήσω τον Γιάννη Τσίρο,
καθηγητή και διευθυντή του Εργαστηρίου Μετεωρολογίας στο Γεωπονικό Πανεπιστήµιο Αθηνών.
Από το αρχειακό υλικό που είχε στη διάθεσή του για τις ανά ώρα τιµές της θερµοκρασίας αέρα στην Αθήνα τη χρονιά 1968
µπόρεσα να κάνω αυτό το έργο. Οι συµπτώσεις, το τυχαίο και τα λάθη που καθώς τα διορθώνεις σε οδηγούν αλλού είναι
από τις βασικές συνθήκες κατασκευής ενός έργου τέχνης. Χωρίς το υλικό αυτό, προφανώς, το έργο δεν θα µπορούσε να έχει γίνει.
Δυο λόγια για την αφιέρωση στον Pierre Bonnard
Πέρα από τη µεγάλη αγάπη και τον θαυµασµό που αισθανόµουν ήδη από τα φοιτητικά µου χρόνια για τον Μπονάρ,
εδώ έχουµε ένα έργο που, παρότι δεν είναι αυτονόητο, είναι βαθύτατα επηρεασµένο από τη ζωγραφική του.
Και κάτι ακόµα. Στα ηµερολόγιά του εκτός από σκίτσα και ιδέες για πιθανά έργα σχεδόν πάντα υπάρχει µια σηµείωση για τον καιρό.
ΧΩΡΟΣ
Από την εγκατάσταση στο Μουσείο Μπενάκη, 2024
Η πρώτη σελίδα από το αρχείο που μου έδωσε ο Γιάννης Τσίρος, Καθηγητής και Διευθυντής του Εργαστηρίου Μετεωρολογίας στο Γεωπονικό Πανεπιστήμιο Αθηνών.
